Cześć, jestem Magda z Selfmastery.pl, dzisiaj opowiem o propagandzie.

Jeden Za Wszystkich…

Uderza mnie ostatnio to, że w świecie pełnym możliwości, różnych punktów widzenia, perspektyw i tak zwanej wolności, w tym wolności słowa – rozmowy z różnymi osobami coraz częściej przypominają mi rozmowę z jedną, maksymalnie z dwoma osobami. Ludzie po prostu powtarzają podobne poglądy, jakby wszyscy zaczerpnęli je z jednego źródła. W dodatku te poglądy są często bardzo skrajne, czarno-białe. Ktoś jest za aborcją albo przeciwko aborcji. Ktoś jest za karą śmierci albo przeciwko karze śmierci. Ktoś jest przeciwko kapitalizmowi albo socjalizmowi i na odwrót. Łapię się na tym, że trochę za często jak na mój gust, jestem w stanie przewidzieć, co dana osoba powie na dany temat. Rzadko słyszę coś oryginalnego, gdzie rzeczywiście czuję, że ktoś dzieli się swoją opinią, którą przemyślał samodzielnie a nie przeczytał wczoraj w Internecie albo usłyszał w telewizji. I to naprawdę mrozi mi krew w żyłach, bo z kim ja tak naprawdę rozmawiam? W dodatku, żeby było jeszcze ciekawiej, kiedy powtarzamy te zasłyszane poglądy to wydaje nam się, że to jest nasza opinia i wygłaszamy ją z takim przekonaniem, jakby naprawdę dużo czasu zajęło nam dojście do tych wniosków. Nie zdajemy sobie przy tym sprawy, że jesteśmy częścią armii klonów.  Ale to jeszcze nie koniec. Zastanawia mnie też dlaczego, my jako rzekomo wolni ludzie, wybieramy zaskakująco podobny sposób na życie, podobnie się ubieramy, podobnie się zachowujemy, jemy podobne rzeczy, chodzimy do podobnych miejsc albo spędzamy wakacje i czas w podobny sposób. Nawet dążymy do tego żeby tak było. W dodatku mam wrażenie, że to wszystko odbywa się bez jakiejś głębszej refleksji. Czyli niby jesteśmy wolni, ale ta wolność jest jakaś taka zniewolona. Człowiek zamiast wypracowywać swoje sposoby funkcjonowania,  wybierać po swojemu, poddaje się oddziaływaniu zewnętrznemu do tego stopnia, że staje się bardzo podobny do innych. Skoro tak jest, to ja się pytam gdzie jest ta wolność, kiedy wszyscy z grubsza robimy to samo? Część osób się pewnie teraz oburzy i powie, że wcale tak nie jest, że one są wyjątkami, że myślą zupełnie samodzielnie, dokonują samodzielnych wyborów i dochodzą do swoich wniosków i opinii samodzielnie. Niestety dokładnie to samo powie Ci najmodniej ubrana osoba, która jest na keto, jeździ BMW a w kieszeni ma co rok nowego iPhonea. Powie, że to jest jej wybór. I nie chcę tutaj nikogo obrazić, raczej zmierzam do tego, że wszyscy jesteśmy podatni na manipulację, trendy, reklamę i tak zwane public relations. A to wszystko można sprowadzić do jednego słowa – propaganda. Jak to jest, że niby mamy wszystko, ale jednak nie mamy nic i potrzebujemy tego iPhonea i BMW czy innych błyskotek, żeby poczuć się przez chwilę lepiej. Czemu czujemy się źle? Czemu czujemy się samotni? Czemu brakuje nas sensu? Niby jest tak fajnie, ale nie do końca. O co tu chodzi – skąd ta pustka w świecie w którym teoretycznie jest wszystko? Przecież powinniśmy być zadowoleni. Skąd te frustracje, niepokoje, lęki i depresje? Jak w tym wszystkim się w ogóle zorientować? No właśnie, po to jest ten film i po to będzie też następny film, bo postanowiłam podzielić temat propagandy na dwie części. Zależy mi na pokazaniu tła, czyli zrozumienia samego zjawiska propagandy, i na pokazaniu tego jak to działa w praktyce czyli jak wygląda mechanika propagandy. Dzisiaj będzie tło a w następnym filmie mechanika.

Propaganda To Przeszłość?

Samo słowo propaganda brzmi staromodnie. To nie jest coś, co zwracałoby naszą uwagę dzisiaj, kiedy wydaje nam się, że jesteśmy wolni. To nam się kojarzy się z czasami Hitlera i Goebbelsa, czyli z państwem totalitarnym, wymagającym od obywatela największego poświęcenia w imię jakiejś idei. Dzisiaj też mamy takie idee, chociaż nie jesteśmy ich za bardzo świadomi. A przecież dzisiaj też istnieją mity czy idee, które skłaniają do samopoświęcenia – mit demokracji, mit postępu i rozwoju, szczęścia, wolności czy pracy. Różnica pomiędzy  państwem totalitarnym a demokratycznym, polega tylko na tym, że w demokracji otacza się jednostkę grubszymi poduszkami, żeby nie czuła się tak mocno dociśnięta jak w krajach totalitarnych. Czy chcemy czy nie państwo jest operacyjne. Tutaj chodzi o to, żeby człowiek z własnej woli robił to, co należy i to czego się od niego wymaga. Człowiek nigdy wcześniej nie pracował tyle, co w naszym nowoczesnym społeczeństwie, nigdy wcześniej nie płacił takich podatków jak teraz. Opresja jest po prostu mniej zauważalna. Bardziej to przypomina sieć pająka niż kajdany, ale jednak to jest opresja. Czyli wygląda na to, że propaganda nie zniknęła razem z II Wojną Światową. Ma się świetnie, chociaż jest mniej widoczna, ale to nic a nawet lepiej. Bo najlepsza propaganda to taka, której nie widać. Howard Zinn, amerykański historyk pisał o tym, że ‘jeżeli ci którzy rządzą naszym społeczeństwem – politycy, szefowie korporacji, właściciele koncernów medialnych, zdominują idee, które są rozpowszechniane przez media masowe, będą bezpieczni w swojej władzy i nie będą potrzebowali żołnierzy patrolujących ulice, bo sami będziemy się kontrolować.’ I dokładnie tak jest, taka jest siła propagandy. Ale to nie jest tak, że istnieje jakiś zły człowiek czy zła grupa ludzi, która tym wszystkim kieruje a my jesteśmy niewinnymi ofiarami. Nie, nie jesteśmy. Niestety sami się o to prosimy  a nawet sami tego potrzebujemy, ale o tym czemu tak mówię, opowiem w następnym filmie o mechanice propagandy. Sami trzymamy się w szeregu armii klonów. I nie zdajemy sobie sprawy jakie to jest dla nas zagrożenie.

Zrozumieć Zagrożenie

A zagrożenie sięga dalej niż nam się wydaje. Bo propaganda pozbawia człowieka jego samego, jest zagrożeniem dla całej osobowości jednostki. Dlatego musimy najpierw zrozumieć jak działa propaganda, czym jest i jak bronić się na swój indywidualny sposób. A to zrozumienie wcale nie jest takie proste jak mogłoby się wydawać. Propaganda ma ciekawą cechę – dzieli świat na czarny i biały, ale sama pozostaje pod osłoną szarości. Trudno jednoznacznie ją wskazać. Wsącza się w nasze życie niezauważona, ale jej efekty są wyraźnie widoczne, chociaż przypisywane czemuś innemu. Wiedza na temat propagandy jest moim zdaniem konieczna w dzisiejszych czasach, szczególnie dla osoby, która interesuje się rozwojem osobistym i która jest zdeterminowana na tyle, żeby zgłębiać rzeczy samodzielnie. Bo to właśnie powinna robić osoba, która interesuje się rozwojem osobistym. Nikt nas z tego nie zwolni. Sami musimy docierać do tego jak naprawdę działają mechanizmy kierujące życiem społecznym, politycznym i gospodarczym. Zdawanie się na tłumaczenie nam świata przez media, wypacza obraz tych rzeczy kompletnie. Nikt nie zwolni nas z poznawania siebie, swoich błędów poznawczych, zniekształceń, stereotypów, słabych punktów, uprzedzeń, przekonań, potrzeb, pierwotnych instynktów i skłonności, na których propaganda bazuje. Nawiasem mówiąc propaganda bazuje na najniższych ludzkich instynktach i najbardziej pierwotnych potrzebach, dlatego jest taka potężna i Ciebie też dotyczy. Każdego dotyczy, nie jesteś wyjątkiem. Dlatego Ty powinieneś czy powinnaś pracować ze swoim cieniem, poznawać siebie być uważanym na swoje prawdziwe potrzeby i dbać o to żeby zaspokajać je w prawdziwy sposób. Bo propaganda szybko, nie tylko, pomoże Ci je zaspokoić w sposób który nie daje zaspokojenia, ale stworzy masę sztucznych potrzeb, które na swój sztuczny sposób będzie zaspokajała. To Cię do niej przyklei, uzależni od niej i to jest bardzo niebezpieczne. Nikt nie zwolni nas też z odpowiedzialności za to czym dzielimy się w mediach społecznościowych, za to co lajkujemy, czemu poświęcamy uwagę. To wszystko otwiera drzwi do naszego życia propagandzie, tak idealnie dopasowanej do naszych gustów, upodobań i osobowości, że nie sposób się jej oprzeć. Tak naprawdę w naszych rękach w dużym stopniu, leży to, na ile zostaniemy porwani przez propagandę. Ale my wolimy sobie wmawiać, że jesteśmy odporni na wpływy i sugestie, wydaje nam się, że mamy kontrolę nad swoim życiem i swoimi decyzjami, ale to jest kompletna bzdura. I od tego należałoby zacząć dyskusję o propagandzie. Od uznania, że ona istnieje, wpływa na nas i nie jesteśmy na nią odporni. Wiara w coś przeciwnego jest dla nas największym zagrożeniem. Ale czemu ja tak czepiam się tej propagandy? Czym ona właściwie jest?  

Propaganda – Co To Takiego?

Definicji jest masa, ale nie natknęłam się na taką, która w moim odczuciu ujmowałaby złożoność zjawiska. Dlatego, żeby nie komplikować, zacytuję definicję z Encyklopedii PWN, która mówi o tym, że ‘propaganda to celowe działanie na zbiorowości i jednostki, zmierzające do pozyskania zwolenników i sojuszników, wpojenia pożądanych przekonań i wywołania określonych dążeń i zachowań.’ Kropka. Różne definicje znajdziesz czytając, różne książki, ale nie chodzi mi o to żebyśmy utknęli w definicjach. Raczej chcę żebyśmy zrozumieli o co tu tak naprawdę chodzi. Jeżeli chcesz wniknąć głębiej w temat propagandy na stronie Selfmastery.pl pod artykułem pod tytułem ‘Propaganda’, zamieszczę spis materiałów, po które warto sięgnąć i z których też sama korzystałam przygotowując się do dzisiejszego filmu. Link do tego artykułu zamieszczę w opisie tego filmu, żeby łatwiej było znaleźć. Wracając do tematu. Kiedy słuchałam i czytałam różne materiały o propagandzie, miałam za każdym razem powtarzające się wrażenie, że sedno tego zjawiska tkwi w zasadniczej niespójności pomiędzy tym, jaka prawda jest komunikowana, jaka jest interpretacja tej prawdy i intencja jaka za nią stoi. Krótko mówiąc miałam odczucie dezorientacji, wynikające z pozornej spójności tych warstw a jednocześnie ich rozwarstwienia. I nie chodzi mi to, że ktoś po prostu kłamie.  To by było za proste. Chodzi raczej o to, że ktoś posługuje się faktami, półprawdami albo prawdą wyjętą z kontekstu, unika raczej kłamstwa wprost, ale kłamstwo ukryte jest tam gdzie najtrudniej je wykryć, czyli na poziomie interpretacji faktów i intencji jakie za tym stoją. Czyli propaganda jest u podstaw, zasłoną dymną dla prawdziwych intencji. Na przykład, ktoś kto propaguje pokój może szykować się do wojny. Sprawę komplikuje dodatkowo to, że są różne rodzaje propagandy. Jacques Ellul w swojej książce pisze na przykład o propagandzie politycznej, której chyba nikomu nie trzeba przedstawiać. O propagandzie socjologicznej, czyli związanej z szerzeniem się trendów. O propagandzie integracyjnej, czyli sączonej powoli czy propagandzie agitacyjnej, która wywołuje natychmiastowe działanie bez myślenia. Dlatego mówię o tym, że propaganda nie jest czymś łatwo uchwytnym i łatwo definiowalnym w trzech zdaniach. Ale zostaje pytanie – który z tych rodzajów propagandy jest najgroźniejszy i dominujący w naszej kulturze? Według Ellula – propaganda integracyjna czyli taka, która ujednolica. Chodzi o konformizm, o dostosowanie człowieka do jakiegoś standardu społecznego, politycznego, kulturowego i estetycznego. Krótko mówiąc, zadaniem jest wtopienie jednostki w masę w taki sposób, żeby myślała o sobie nadal jak o jednostce, która po prostu popiera daną ideę i coś znaczy. Czyli w taki sposób żeby nie widziała opresji a najlepiej dobrowolnie i z entuzjazmem poddała się, żeby zrezygnowała ze swojej wolności przekonana, że robi to z własnej woli w imię większej sprawy i większego dobra. Ciekawe, że takie coś jest w ogóle możliwe. A co jest na poziomie praktycznym potrzebne, żeby to tak zadziałało?

Skuteczna Propaganda

Są cztery elementy, które są potrzebne żeby propaganda była skuteczna. Na pewno konkretny cel. Propaganda jest zaplanowanym działaniem obliczonym na jakiś efekt. Tym efektem może być wywołanie współczucia, gniewu, sprzedanie komuś czegoś, podzielenie ludzi na zwolenników i przeciwników jakiejś sprawy, zmiana czyjegoś nastawienia do czegoś albo wzmocnienie jego przekonań, zachęcenie żołnierzy do walki albo osłabienie wroga. Te dwie ostatnie rzeczy dobrze widać teraz w wojnie Rosji z Ukrainą. Rosja stosuje swoją propagandę a Ukraina swoją. Żeby propaganda była skuteczna, poza jasnym celem, potrzebna jest analiza odbiorców. Przekaz powinien trafiać prosto w lęki, potrzeby, przekonania, uprzedzenia albo pragnienia określonej grupy osób. Jest świetny film, który pokazuje jak to działa. Uprzedzam, że to jest film raczej dla osób o mocnych nerwach, na pewno nie dla dzieci. Reżyserem jest Slavko Martinov a tytuł to po prostu ‘Propaganda’. To jest ciekawy film, bo to jest film propagandowy o propagandzie. Wracając do analizy odbiorców. Dzisiaj to się odbywa już nie tylko na podstawie wieku, płci, miejsca zamieszania, wykształcenia i dochodów, ale też, a może przede wszystkim, w oparciu o cechy osobowości. Analizując to do jakich grup należysz, czym się interesujesz, co lajkujesz w mediach społecznościowych, dosłownie można określić jaki masz typ osobowości. Algorytmy sobie z tym spokojnie radzą. Sami to wszystko ujawniamy a ktoś wykorzystuje to dla swoich korzyści. Jeżeli jesteś aktywnym użytkownikiem Facebooka, Mark Zuckerberg  potencjalnie wie o Tobie więcej niż Twoja żona czy mąż, to daje do myślenia. Kiedyś gdzieś usłyszałam, że jeżeli coś jest za darmo to Ty jesteś towarem. I rzeczywiście, ktoś płaci za Ciebie Facebookowi a Ty stajesz się surowcem w przemyśle obróbki informacji, który dostarcza swoje dane na tacy. Z jednej strony ktoś może powiedzieć, że to dobrze, bo dzięki temu dostajemy takie informacje jakie chcemy dostawać. Ale to jest kolejna pułapka, bo zamiast otwierać się na różne perspektywy, utwierdzamy się w swoich przekonaniach a one mogą być łatwo wykorzystane. Wpadamy w pułapkę efektu potwierdzenia. A nowoczesna propaganda dosłownie żywi się psychologią i socjologią. Buduje się techniki i przekazy propagandowe na bazie wiedzy o człowieku. I to wcale nie po to żeby mu przekazać jakąś informację. Informacja w dzisiejszym świecie jest dobrem luksusowym. Raczej chodzi o to żeby tylnymi drzwiami komuś coś narzucić albo wywrzeć presję. Oczywiście to nie jest tak, że można komuś wcisnąć byle co. Przekaz musi być wiarygodny dla danej osoby i nie może stać w sprzeczności z poglądami jakie dana osoba czy grupa już wyznaje, dlatego musimy jak najwięcej wiedzieć o odbiorcach. Propaganda bazuje na tym, co już jest. Może wzmacniać jakieś postawy albo delikatnie je podważać, ale nie istnieje w oderwaniu od nich. Kiedy o tym mówię nie wiem z jakiego powodu to przychodzi mi na myśl przewracanie człowieka na lewą stronę. Trochę tak o tym wszystkim myślę. Kiedy już mamy cel, przeanalizowanych odbiorców i wiarygodny przekaz, to trzeba jeszcze do tych ludzi dotrzeć. Bez masowych mediów nie ma propagandy. Dlatego gazety, radio, telewizja, plakaty, ulotki, memy, media społecznościowe – to wszystko jest używane w celach propagandowych. Można w ten sposób naprawdę głęboko dosięgnąć człowieka. Aż do samej jego tożsamości. I właśnie dlatego właśnie propaganda jest taka niebezpieczna. To nie jest niewinne popychanie ludzi w jakąś stronę albo sprzedanie im jakiegoś produktu, to sięga dużo dalej. Ale na dzisiaj tutaj skończę, mam nadzieję, że chociaż trochę zarysowałam scenę w ramach której dzieje się akcja. Zapraszam na kolejny film o mechanice propagandy czyli o tym jak to wszystko się dzieje i jak działa.

Na dzisiaj to tyle. Jeżeli uważasz ten film za ważny i przydatny dla siebie, podziel się nim z przyjacielem, polub go, zasubskrybuj kanał, zostaw swój komentarz. Poza tym zapraszam na coaching 1 na 1 ze mną. Więcej informacji znajdziesz na Selfmastery.pl. Dziękuję i do zobaczenia.

Polecane materiały: