Dzisiaj temat dynamiki spiralnej. Opowiem o tym czym w ogóle dynamika spiralna jest, do czego się przydaje, opowiem o poziomach tego modelu i o tym jak odnosi się do Twojego rozwoju i w czym może Ci pomóc.

Światopogląd na różne światopoglądy

Celem dzisiejszego filmu jest to żebyś przy pomocy modelu dynamiki spiralnej spojrzał na swoje życie i swój rozwój z innej perspektywy. Nie jak na wielką niewiadomą, ale jak na jasną ścieżkę, która określa kolejne poziomy jakie będziesz musiał przejść w swoim rozwoju. Żebyś mógł zrozumieć dlaczego myślisz tak jak myślisz i zachowujesz się tak jak się zachowujesz i dlaczego inni ludzie myślą i zachowują się inaczej. Chodzi o to żebyś dzięki temu modelowi przyjrzał się lepiej sobie, przyjrzał się grupom do których należysz, swojemu własnemu krajowi, swojej rodzinie, firmie, przyjaciołom i całemu światu i wyraźnie zobaczył dlaczego wygląda tak jak wygląda. Ten model pozwoli Ci to wszystko lepiej zrozumieć.

Ludzie od setek tysięcy lat ewoluują pod każdym względem – biologicznym, psychologicznym, kulturowym i duchowym. Na pierwszy rzut oka to się może wydawać chaotyczny proces, ale tak nie jest. Tak samo Ty jak inni ludzie, kraje, całe społeczeństwa i cały świat dojrzewa w rytm określonego wzoru.  Dynamika spiralna pozwala to jasno zobaczyć i daje odpowiedź na to jak się rozwijamy jako jednostki i społeczeństwa, jak zmieniają się poziomy naszej egzystencji a co za tym idzie poziomy naszej świadomości i to jakie wartości tym poziomom odpowiadają i jak te grupy wartości ujawniają się w świecie w którym żyjemy. Dynamika spiralna jest ekstremalnie uniwersalna – jest światopoglądem na różne światopoglądy, patrzy na rozwój świata i człowieka  z lotu ptaka. Podstawą tego modelu jest zależność pomiędzy zmieniającymi się warunkami życia i tym jakie to pociąga za sobą zmiany w psychologii człowieka i w całych społeczeństwach. Te zmiany dotyczą tak samo Ciebie i Twojego rozwoju czyli skali mikro jak skali makro. Dynamika spiralna przenika właściwie każdą dziedzinę życia – biznes, kulturę, systemy społeczne, sztukę. architekturę, Twoje relacje, podejmowane przez Ciebie decyzje, Twój sposób myślenia, postrzeganie świata, wychowanie dzieci, sport, ekonomię, klimat, polityczne zawirowania, działanie rządów, krajów, problemy świata – głód, zanieczyszczenie, wojny, terroryzm, historię, Twój rozwoju osobistego itd. itd. Jest kluczem do zrozumienia tego wszystkiego. Pozwala odnaleźć się w tym pozornym chaosie i skomplikowaniu relacji międzyludzkich w skali indywidualnej i globalnej.

Model dynamiki spiralnej

Model dynamiki spiralnej stworzył Clare Graves, ale to jak ten model dzisiaj wygląda i jak się nazywa jest efektem współpracy dwóch naukowców, uczniów Gravesa – Dona Becka i Chrisa Cowana, którzy rozwinęli model Gravesa i dodali kolory. Przez to model stał się bardziej czytelny i przyjazny. Model dynamiki spiralnej wyglądem przypomina lejek, ma kształt wielokolorowej spirali wznoszącej się do góry i rozszerzającej się z każdym poziomem. Jak w dużym uproszczeniu działa model dynamiki spiralnej?

Ludzie na przestrzeni tysięcy lat zmagali się z różnymi warunkami życia, które niosły ze sobą różne wyzwania i na różne sposoby ludzie do tych warunków się próbowali dostosowywać, niezależnie od tego jak one wyglądały od zawsze szukaliśmy najlepszego możliwego sposobu życia w danych warunkach. Dlatego dostosowywaliśmy się rozwiązując na różne sposoby najbardziej palące problemy na poziomie egzystencji na którym akurat byliśmy, tworząc w ten sposób nowy poziom egzystencji dla siebie za którym podążały zmiany w naszej świadomości, którym z kolei odpowiadały zmiany w wartościach, które znajdowały odbicie w naszym świecie zewnętrznym. Nowy etap to nowe warunki, nowe wyzwania i nowe problemy, często tworzone przez sposoby rozwiązywania problemów na poprzednim poziomie egzystencji. Czyli każdy etap rozwoju rodzi problemy z którymi kolejny etap musi sobie poradzić na swój charakterystyczny sposób.  A  to znów będzie wymagało zmiany sposobu myślenia, adaptacji i rozwiązania kolejnych problemów w drodze do kolejnego poziomu egzystencji – to jest niekończąca się podróż.  Tak następuje rozwój. W modelu dynamiki spiralnej jest 8 poziomów egzystencji, każdemu poziomowi odpowiada inny kolor i każdy poziom jest kontenerem na inne wartości, którym towarzyszą ich przejawy cywilizacyjne. Najłatwiej to będzie zrozumieć jak będziemy przechodzić przez kolejne poziomy. Pierwszym poziomem egzystencji jest:

1) BEŻOWY

Kluczowa wartość na tym poziomie to przetrwanie. To jest poziom charakterystyczny dla początków ludzkości, skupia się na przetrwaniu i przekazaniu genów – krótko mówiąc jedzenie, picie, schronienie i seks. Ludzie na tym etapie polegają głównie na swoich zmysłach i instynktach, sposób ich dyktują  potrzeby biologiczne. Ważne jest to co może człowiekowi zagrażać albo wspierać jego przetrwanie, bo najważniejsze jest utrzymanie się przy życiu, bez żadnych fajerwerków w stylu spełnienie i szczęście. Może Ci się wydawać, że ten poziom już dawno mamy za sobą, ale tak nie jest. Zgodnie z zasadą dynamiki spiralnej poziomy, które przerośliśmy w swoim rozwoju ciągle w nas są i są dla nas zawsze dostępne w razie potrzeby, w tym sensie przypominamy trochę matrioszki, bo gromadzimy te poziomy w sobie. Dzisiaj też mamy dostęp do beżowego, zawsze w sytuacjach awaryjnych, jakichś katastrof jak np. tsunami w Indonezji, wszystko w takich momentach kręci się wokół przetrwania.  Ten etap dobrze widać też u noworodków, ale też u ludzi bezdomnych. Chodzi na tym etapie o zaspokojenie podstawowych potrzeb, przetrwanie człowieka jako organizmu. Dobra strona tego etapu to po prostu to, że mając do niego dostęp robimy, co trzeba żeby przetrwać. Ciemną stroną beżowego bywa poczucie bezsilności i apatia.

Problemem na etapie beżowego jest to, że trudno w świecie pełnym niebezpieczeństw dbać o siebie w pojedynkę, łatwiej chronić się i dbać o bezpieczeństwo w grupie i to jest motywacja do przejścia na kolejny poziom egzystencji. Czyli poziom:

2) FIOLETOWY

Kluczowa wartość na tym poziomie to bezpieczeństwo i ochrona, które są czerpane z przynależności do grupy. To jest czas formowania się pierwszych klanów, plemion, łączenia się w grupy. Na tym poziomie nie ma miejsca na indywidualność, najważniejsza jest grupa, przynależność i lojalność. Świat dla ludzi na tym poziomie jest pełny tajemniczych nadprzyrodzonych sił , których nie rozumieją, nie mają nauki ani filozofii, ale chcą zapewnić sobie łaskawość tych sił. Dlatego rodzą się różne rytuały w czasie których proszą o opiekę przodków, bóstwa, powstają mity, które w prymitywny sposób mają wyjaśniać te niezrozumiałe zjawiska. Mity i rytuały są przekazywane młodemu pokoleniu przez najstarszych członków plemienia, którzy są w nim najważniejsi. Istotne jest plemię, rodzina, szacunek, tradycja, starszyzna i ochrona przed innymi plemionami. Ważna jest bliskość natury i miejsce w którym żyje dane plemię. W naszym indywidualnym rozwoju ten poziom jest widoczny kiedy zaczynamy budować relację z rodzicami i poczucie przynależności jest dla nas najważniejsze. Fioletowy dzisiaj dobrze widać w sporcie, w drużynach piłkarskich, one działają dość mocno w duchu plemiennym – Real Madryt, FC Barcelona, ale też plemiona w Amazonii – ciekawe zestawienie. Dobra strona tego etapu to silna dbałość o więzi rodzinne i bezpieczeństwo. Problemem może być opór przed zmianami z powodu silnej tradycji.

Po jakimś czasie wszyscy, nawet najbardziej zatwardziali fani bezpieczeństwa mają dość tego etapu. Przejście na kolejny poziom będzie wymagało poświęcenia bezpieczeństwa na rzecz bycia samodzielną, samostanowiącą jednostką. Grupowe podejście staje się męczące dla rosnącej ambicji i żądzy władzy dlatego kolejny etap to:

3) CZERWONY

To jest etap gwałtownego odzyskiwania indywidualności. Na tym poziomie wszystko kręci się wokół władzy i stworzenia świata dla siebie – najważniejsza jest jednostka, panuje totalny egocentryzm, walka o władze niezależnie od konsekwencji. To jest czas wielkich wodzów, którzy siłą i przemocą podbijają świat. Na tym etapie człowiek jest gotowy zrobić wszystko dla władzy, nawet zabijać. W myśl zasady – albo Ty zjesz ich albo oni zjedzą Ciebie dlatego zrobisz wszystko żeby utrzymać się na szczycie. Ważne jest tutaj natychmiastowe zaspokojenie swoich potrzeb – chcę tego teraz i zrobię wszystko żeby to dostać a mogę to dostać właśnie dzięki władzy więc zrobię wszystko dla władzy. Chodzi o pełną kontrolę i dominację – przetrwa najsilniejszy. W świecie dzieci to jest furia w sklepie z zabawkami, w przypadku dorosłych jest trochę gorzej, bo są gotowi niszczyć i zabijać żeby dostać to czego chcą. Na tym etapie łączą się dwa elementy, które tworzą mieszankę wybuchową – władza i impulsywność. Ale czerwony ma też swoje dobre strony, na przykład odwagę i determinację do odkrywania. Ciemna strona czerwonego oznacza chaos, brak stabilności, kompletną ślepotę na przyszłość – jutro nie jest ważne liczy się tylko dzisiaj. Czerwony to poziom obecnych i byłych dyktatorów: Kim Dzong Una, Saddama Husajna, Stalina, Hitlera, ale nawet oni nie są bezpieczni na tym poziomie. Bo tutaj jest ważna siła a dyktatorzy z wiekiem słabną, stają się wrażliwi i tracą władzę. Oprócz dyktatorów można tutaj zaliczyć też szefów gangów.

Po jakimś czasie na tym poziomie wyraźnie widać, że przemoc, siła i władza na dłuższą metę nie są efektywne, nie są do utrzymania w takiej formie i żeby przejść do kolejnego etapu trzeba je poświęcić i znów zwrócić się w stronę grupy. Kolejny etap to:

4) NIEBIESKI

Żeby wyjść z chaosu czerwonego niebieski skupia się na stabilności, porządku i wyższym celu kosztem indywidualności. Człowiek ma być posłuszny, ma wierzyć w Boga, wyraźnie oddzielać dobro od zła, wierzy w niebo, piekło i absolutną prawdę, która jest dla niego jedyną możliwą prawdą, bo jest tym w co wierzy. Ta sama zasada działania obowiązuje w przypadku robienia różnych rzeczy – tutaj jest jeden właściwy sposób na zrobienie czegoś, inne metody są złe i koniec dyskusji. Niebieski jest właściwie czarno-biały i nie ma tu miejsca na szarości. Ale krokiem w przód względem czerwonego jest zdolność do odraczania nagrody. Nagradza się na tym poziomie uległość i dodatkowo obiecuje się nagrodę w niebie. Niebieski świat w ogóle jest kontrolowany przez siłę wyższą, która nagradza dobre życie i surowo karze za zło. Dla tego etapu bardzo ważne są zasady – nakazy i zakazy, ważnym elementem jest też poczucie winy, które pozwala skłaniać ludzi do robienia właściwych rzeczy.  Ten etap charakteryzuje też przywództwo strukturalne a to znaczy, że nie ma jednego niezastąpionego dyktatora, jest osoba która stoi na czele organizacji, ale kiedy z jakiegoś powodu ona znika, wtedy struktury i procedury pozwalają działać organizacji do czasu pojawienia się kolejnego przywódcy. Jest tak na przykład w Kościele. Kiedy umiera papież Kościół normalnie działa dopóki nie zostanie wybrany nowy papież. Każdy wielki system religijny działa na niebieskim poziomie – chrześcijaństwo, judaizm, islam itd. Słabym ogniwem tego etapu może być przerośnięta biurokracja, za dużo tu jest procedur i zasad. Poza tym ten poziom jest bardzo zero jedynkowy, mało elastyczny. Z drugiej strony kiedy działa dobrze daje stały, stabilny rozwój, jest przewidywalny i bierze pod uwagę przyszłość.

Porządek i stabilność niebieskiego tworzą grunt do tego żeby chcieć więcej dla siebie i znów jest zmiana ze skupienia się na grupie na skupienie się na jednostce. Kolejny poziom to:

5) POMARAŃCZOWY

Na tym etapie króluje materializm, pieniądze, konsumpcja i wzrost gospodarczy za wszelką cenę. Pomarańczowy określa sukces życiowy w kategoriach skutecznego gromadzenia nowych zabawek. Ważne są na tym poziomie rezultaty, autonomia jednostki, pokonywanie natury i korzystanie z jej zasobów bez ograniczeń, bez opamiętania i zwracania uwagi na limity. Najważniejszy jest wzrost, bez względu na koszty, ludzie są gotowi się zapracować na śmierć dla rzeczy materialnych. To są czasy rewolucji przemysłowej i technologicznej. Człowiek wyraża się przez rzeczy materialne, ważne jest doskonalenie się. Pomarańczowy świetnie łączy naukę z biznesem żeby tworzyć nowe produkty, które potem można sprzedawać najlepiej w jak największej ilości i jak najdrożej. Stąd co roku mamy nowe telefony, nowe samochody, nowe komputery choćby miały się różnić tylko jednym przyciskiem to warto, bo chodzi o zysk i trwa ciągła walka o zysk. Stosunek do świata na tym poziomie przypomina widzenie go jako wielki magazyn z którego można czerpać bez końca i wykorzystywać bez chwili refleksji nad skutkami dla przyrody i ludzkości. Wszystko zostaje poświęcone na ołtarzu zysku. Dobra strona pomarańczowego to innowacyjność, postęp, osiągnięcia, ale łatwo z tym przesadzić i pójść w stronę chciwości, niszczenia przyrody i świata zwierząt. Przykład pomarańczowego to wielki biznes, firmy skupione tylko na zyskach bez przejmowania się niczym innym rozkopmy chronione obszary, bo tam są złoża czegoś tam – wszystko dla pieniędzy.

Na problemy jakie tworzy pomarańczowy odpowie kolejny etap, bo staje się jasne, że krótkoterminowe myślenie w egoistycznych kategoriach zysków wyczerpuje planetę a rzeczy materialne za które ludzie się zaharowują nie dają tego czego się po nich spodziewali czyli ani szczęścia ani spełnienia. Kolejny etap to:

6) ZIELONY

To jest poziom pluralizmu, harmonii, równości, empatii i tolerancji dla ludzi, planety i zwierząt, etap wstępu do duchowości, ale bardziej w sensie ludzkiego ducha niż absolutu. Zielony jest otwarty na współpracę ponad podziałami, jest zainteresowany dobrem wszystkich i chcę dać głos każdemu. Równość jest tu ważniejsza niż hierarchia i znów poczucie przynależności jest ważniejsze niż niezależność jednostki. Kluczowi są ludzie, emocje, relacje, wewnętrzne doświadczenie. Zielony dobrze zwraca uwagę na realne problemy, które powstały z powodu nieograniczonego wykorzystywania planety przez pomarańczowy. Z drugiej strony jest dość pasywny w rozwiązywaniu tych problemów. Nie skupia się na realnych rozwiązaniach systemowych, bardziej mówi o sprawach ekologii niż robi coś na wielką skalę. Zielony to na przykład Greenpeace.

Jak do tej pory powiedziałam o sześciu etapach. Wszystkie te poziomy należą do pierwszej warstwy modelu dynamiki spiralnej. A to znaczy, że nie są świadome swojego wzajemnego istnienia i są w opozycji, są przeciwko sobie. Nie są w stanie podejść do różnic otwarcie i wykorzystywać jasnego oblicza innych etapów, raczej się zwalczają. Zielony nie lubi pomarańczowego, bo niszczy planetę, pomarańczowy nie lubi zielonego bo utrudnia mu dążenie do wzrostu przez blokowanie możliwości wykorzystywania planety. Niebieski nie lubi czerwonego, bo czerwony tworzy chaos, czerwony nie lubi niebieskiego, bo dusi indywidualność przez pilnowanie porządku kosztem jednostki. Czyli jak do tej pory relacje między tymi poziomami są bardzo napięte. Przechodzą od skupienia na potrzebach jednostki do skupienia na potrzebach grupy, czyli powstaje takie wahadło, które raz wychyla się w jedną stronę raz w drugą. W tym miejscu, na granicy pomiędzy zielonym a kolejnym poziomem sytuacja zmienia się zupełnie, następuje znaczący krok, bo kolejny poziom będzie już świadomy wszystkich poprzednich i będzie starał się wykorzystywać je wszystkie, będzie też świadomy siebie i tego, że są jeszcze kolejne poziomy. Wchodzimy na teren drugiej warstwy, która w swoich poziomach harmonizuje potrzeby jednostki i potrzeby wspólnoty, tutaj one się już nie wykluczają. Dopuszcza się wszystkie perspektywy, bo zrozumiałe jest, że niosą ze sobą jakąś prawdę z której można skorzystać. Świat jaki pozostawiają poprzednie poziomy – pierwszej warstwy, wymaga tym razem wyjątkowej adaptacji, bo jest światem wielu przeplatających się systemów, które trzeba jakoś poukładać, zrównoważyć.

Przejście od zielonego do kolejnego poziomu będzie wymagało poświęcenia jakiejś części czucia i dołączenia do niego wiedzy i działania, które pozwolą coś realnie zrobić. Kolejny poziom to:

7) ŻÓŁTY

Żółty skupia się na integracji, nie odrzuca poprzednich poziomów, rozumie, że kluczem do dobrego działania jest spojrzenie systemowe dlatego buduje modele, które mają pomóc w zachowaniu harmonii i balansu pomiędzy wszystkimi poziomami. Żeby tak było nie trzeba ich zwalczać, na żółtym poziomie trzeba tylko zadbać o to żeby wykorzystywały swoje dobre strony i swoje pozytywne oblicze manifestowały w świecie i w ten sposób chce zapewnić im harmonijne spółdziałanie. Bo problemy stworzone przez ich negatywne aspekty doprowadziły do aktualnych problemów dużej nieprzewidywalności i niepewności w świecie. Z powodu niepewności i złożoności niemożliwe na tym etapie jest podejmowanie działań na prostych liniowych zasadach przyczyny i skutku. Świat przypomina rozsypane puzzle systemów, które trzeba połączyć przez otwartość i zrozumienie ich złożoności i żółty świetnie się do tego nadaje. Bo skupia się na ułożeniu ich w taki sposób żeby mogły działać razem. Potrafi zmobilizować poprzednie poziomy dla najlepszego efektu.  Żółty widzi świat jako coś złożonego gdzie każda perspektywa jest ważna, bo celem jest to żeby jeden system nie wchodził w drogę innemu. Esencją żółtego jest umiejętność podejmowania krótkoterminowych decyzji z wzięciem pod uwagę długoterminowej perspektywy. To jest konieczne, bo niemożliwe jest rozwiązanie problemów stworzonych przez poprzednie etapy przez wykorzystanie na stary sposób ich wartości, one muszą zostać wdrożone w nowy sposób. Żółty to rozumie, intelektualnie rozumie, że jesteśmy zależni od siebie nawzajem i naszej planety. Nie odrzuca technologii, bo wie, że niektóre przeszkody stworzone przez technologię mogą być rozwiązane przez lepszą technologię. Przykłady tego poziomu to model o którym dzisiaj mówię, na tym poziomie działa też coaching.

Kiedy logika z odrobiną czucia to za mało przychodzi czas na:

8) TURKUSOWY

Na tym etapie jest pełna i holistyczna świadomość naturalnych systemów życia i całej ziemi w ogóle, całą ziemię traktuje się jak żywy organizm, którego ludzkość jest ważną częścią, ale wcale nie jest tutaj najważniejsza. Turkusowy to bycie wszystkim – jednocześnie jednostką i grupą. Turkusowy nie doświadcza tylko na poziomie intelektualnym, jest bardzo blisko natury i wykorzystuje, co się da – racjonalność, emocje i intuicję. Kładzie nacisk na holistyczny rozwój i harmonię pomiędzy ekonomią, rozwojem fizycznym, społecznym i duchowym. Ma dostęp do prawdziwego świata duchowości.

Mówi się też o kolejnym poziomie – KORALOWYM, który miałby jeszcze głębiej pójść w stronę intuicji, ale jest zdecydowanie za wcześnie żeby stwierdzić co to tak naprawdę będzie oznaczało.

A jak jest z Tobą? Jak myślisz na jakim Ty jesteś etapie w swoim rozwoju? I tutaj uwaga od razu, bo mamy tendencje do przeszacowywania własnego poziomu i wydaje nam się, że kiedy intelektualnie wiemy czym jest turkusowy albo żółty to znaczy, że  jesteśmy na tym poziomie. Ale czym innym jest zrozumienie, co ja mówię o tych poziomach a czym innym życie na tych poziomach. Dlatego jeżeli zaklasyfikowałeś się do żółtego od razu zobacz najbliższy podobny poziom niżej, też skupiony na jednostce. Czyli to będzie pomarańczowy i zastanów się dobrze czy przypadkiem to nie jest właściwszy poziom. Bardzo mały procent ludzkości jest na etapach żółtym i turkusowym, to są raczej jednostki. Zwykle mamy jeden poziom dominujący i dwa poboczne. Jesteśmy mieszanką tych poziomów, różne sfery Twojego życia mogą być na różnych etapach. Najważniejsza jest świadomość tego modelu i możliwość zobaczenia siebie i rzeczywistości wokół przez jego pryzmat. Wtedy staje się jasne skąd konflikty pomiędzy ludźmi i krajami, skąd się wzięli dyktatorzy, skąd wycinanie Puszczy Białowieskiej i protesty ekologów. Dzięki temu modelowi Twoje zachowania i zachowania innych ludzi staną się dla Ciebie zrozumiałe. A dzięki Twojemu przechodzeniu na kolejne poziomy będziesz zyskiwał coraz szerszą perspektywę, większą wolność i ilość dostępnych możliwości zachowań zgodnie z rozszerzającym się kształtem spirali. Prawdziwa dojrzałość człowieka to nie tyle to na jakim poziomie aktualnie jest, ale raczej chęć i determinacja w przechodzeniu na kolejne etapy a teraz już przynajmniej wiesz co Cię czeka.

 

MAGDA ADAMCZYK